जिल्हा परिषद , अकोलामधील सर्वच  अप्रशिक्षित प्राथमिक शिक्षकांना महाराष्ट्र शासनाच्या धोरणाप्रमाणे एक वर्ष कालावधीच्या प्रशिक्षणासाठी पाठविण्याचा  निर्णय घेण्यात आला . त्याप्रमाणे दिनांक १-७-१९६५ पासून मी एक वर्ष कालावधीच्या प्रशिक्षणासाठी अध्यापक विद्यालय / नॉर्मल स्कुल , अकोला येथे रूजू झालो . प्रशिक्षण कालावधीत वसतिगृहात राहाणे अत्यावश्यक होते . तेथेच सर्वांच्या सहकार्याने Mess सुरू करणेत आली होती . स्वयंपाकगृहात तीन मोठ्या भट्या होpत्या . बाजूलाच कोठीघर होते . एकूण चार स्वयंपाकी होते . Mess ची  ३  वैशिष्ठे होती , भल्यामोठ्या  मोठ्या परातीएवढ्या  पोळ्या  सोबत बहुतेक वेळा बगारनी /फोडणीचे वरण असायचे . लग्न प्रसंगातील पंगतीप्रमाणे पट्या टाकून मोठ्या हॉलमध्येआम्ही सर्व प्रशिक्षणार्थी जेवावयास बसायचो . स्वयंपाक गृहात पदार्थ तयार करणे , त्याचे वितरण , पोळ्यांचे मोठ्या सराट्याने ४ – ६ तुकडे करणे  , पोळी , बगारनी वाढणे ….इ कामे आम्ही गटागटाने – क्रमवारीने करायचो .  त्यावर देखरेख करणेसाठी  एक  प्रिफेक्ट ,व त्यांचे नऊ जणांचे निवडलेले मंडळ होते . ह्या सगळयांना  Mess -Incharg , शिक्षक ,आणि प्राचार्य  मार्गदर्शन करीत असत .  प्रशिक्षण कालावधीत प्रत्येकाला रूपये ५०/- एवढे मानधन मिळायचे .

एक वर्ष प्रशिक्षणा नंतर Jr . P. T . C .चे म्हणजेच Junior  Primary  Teacher’s Training  Certificate मिळणार होते . आम्हाला  प्रशिक्षणात गणिताऐवजी नवीन ईंग्रजी घेण्याची मुभा होती . ह्याशिवाय मराठी , हिंदी ,  इतिहास-नागरिकत्व , विज्ञान ,  सुतकताई ,टावेल तयार करण्याठी सूत
!–more–
कातणे, त्यावर प्रक्रिया करणे , हातमागावर  टावेल कसा विणायचा  , धोटा कसा चालवायचा ……..ई. ह्याचे प्रात्यक्षिक – आठवड्यातून दोन दिवस दिले जायचे . मी ईंग्रजी विषय निवडला होता . नवीन ईंग्रजी कसे शिकवावे ह्यासाठी  केंद्रिय इंग्रजी संस्था , हैद्राबादच्या मुंबई येथील शाखेतून नऊ महिन्याचे विषेश   प्रशिक्षण घेऊन आलेले सर्वश्री खानसर , कुरेशीसर , देशपांडेसर तसेच श्रीमती  इंदुमती कुळकर्णी ……इ. आले होते .

प्रशिक्षणाची सुरवात प्रार्थनेने व्हायची . प्रार्थना , ”नमितो तुज शारदे , विद्या सुखदायिनी …….” ह्या श्री. पाटील , संगीत शिक्षकांच्या पेटीच्या तालसुरावर होई,
त्यानंतर वेळापत्रकाप्रमाणे वेगवेगळ्या विषयाचे प्रशिक्षण दिले जाई . प्रत्येक विषय कसा शिकवला पाहिजे हे तेथील , नॉर्मल स्कुलच्या संबंधित वर्गाच्या विद्यार्थ्यांना , प्रत्यक्ष शिकविण्याचे काम  प्रथम प्राध्यापक  करून दाखवीत .नंतर   आम्हा प्रशिक्षणार्थ्यांपैकी कुणालाही तोच  शिकविलेला भाग पुन्हा शिकविण्यास सांगितले जायचे . जेथे अयोग्य वाटले तेथे ,प्राध्यापक पुन्हा शिकवून दाखवित असत . त्यासाठी वेगवेगळी शैक्षणीक साधनांचा , प्रत्यक्ष वस्तुंचा वापर/ उपयोग करण्याची मुभा होती .  खाली सोधाहरण दिले आहे ,

विषय:- ईंग्रजी    (English )                  वर्ग:- ६       तुकडी:- ब.      
धडा  (Lesson ) 1 One     नांव (Name) The Mouse’s Tail
साहित्य :- Pictures (mouse , cat , cow ,, farmer , bakerman , ……etc .  , cup of milk , grass , bread ,….etc. )
A mouse and a cat were friends .Both were playing  together .1 )One day the cat cut the mouse ‘s Tail . 2) The mouse prayed to return the tail .  3)The cat asked to give her milk first . 4) The mouse went to the cow and requested to give milk . 5) The cow asked to give her grass first . 6) The  mouse went to the farmer and requested to give  grass. 7) The farmer asked to give bread first . .8 ) The mouse went to the bakerman and requested for bread  . 9 )The bakerman  gave the bread to the mouse  . 10 )The mouse gave the bread to the farmer . 11 ) The farmer gave the grass to the cow . 12)The cow gave the mouse milk . 13 )The mouse gave the milk to the cat . 14 )The cat gave back the Tail to the mouse . 15) The mouse became happy again .
जिल्हाऑलींपीक खेळ
प्रशिक्षण काळात वसतिगृहात राहात असतांना मी माझ्या सहकारी मित्रांना गणित शिकवायचो . एकदा मेडशी शाळेचे शिक्षक जिल्हा ऑलिंपीकसाठी खेळाडूंना घेऊन अकोल्याला आले होते . त्यांच्या तात्पुरत्या मुक्कामाची तसेच जेवणाची सोय मला करायची होती . आमच्या मेसचा ( प्रिफेक्ट ) मुख्य माझ्याच ग्रुपचा होता . मी त्याला विनंती करून १०_१२ जणांसाठी पोळ्या , मोठ्या गंजात बगारनी ( फोडणीचे वरण ) आणून ठवलेले हेाते . सर्वांची जेवणं झाल्यावर हॉलमध्ये झोपण्याची सोय केली होती .
प्रशिक्षण सुरू असतांना मी B. Sc .part 1 च्या परिक्षेचा अर्ज भरला . त्यासाठी मी १५ दिवसांची सुट्टी व संमती प्राध्यापकांकडून मिळविली . दैवयोगाने परिक्षेचे केंद्र जवळच श्री . शिवाजी हायस्कुल , मिळाले होते . मी वसतिगृहातच राहात होतो , मेसचे जेवण होतेच . सर्वांचे सहकार्य असल्याने मला हे करतांना कोणतीही अडचण आली नाही .
नवीन ईंग्रजीचे प्रशिक्षण
शाळेत इ यत्ता ५ वी पासून ईंग्रजीचे शिक्षणाची सुरवात होते . लहान मूल जशी मातृभाषा शिकते , अगदी त्याच पध्दतिने इयत्ता ५ वी तील विद्यार्थ्यांनी ईंग्रजी भाषा शिकावी , असा उद्देश नवीन पद्धतिने नवीन ईंग्रजी शिकवितांना असणे आवश्यक आहे . वेगळे व्याकरण शिकविणे गरजेचे नाही .
संगीताची कोणतीही माहिती नसतांना चित्रपटातील गाणे लहान मूल गुणगुणतेच ना !
खालील उदाहरणाने ही बाब अधिक स्पष्ट होते .
This (हा , ही , हे ) /That (तो , ती , ते ) शिकवायचे आहे .
This is a pen . (जवळच्या वस्तसाुठी )This is a girl .
That is a chair .(लांबच्या वस्तुसाठी ) That is a boy .
इयत्ता ५ वी , ६ वी ,आणि ७ वी अशी तीन वर्षे इंग्रजीचे अध्यापन करायचे आहे .त्यावेळी इतरही चित्रे , वस्तु , साहित्याचा आवश्यक तेथे उपयोग करता येतो .
परिक्षेच्या वेळी प्रश्नपत्रिका ही वस्तुनिष्ठ प्रश्नांचा जास्तीत जास्त अंतर्भाव असलेली असावी .

माझ्या अंतिम प्रात्यक्षिकाच्या वेळी जिल्हा शिक्षणाधिकारी , अकोला , प्राचार्य ,अध्यापक विद्यालय , तसेच ईंग्रजीचे सगळे प्राध्यापक , उपस्थित होते . कारण अस्मादीक ईंग्रजीच्या वर्गात प्रथम क्रमांकावर होते ना ! प्रात्यक्षिकाला दिलेला पाठ होता , ” Time And Clock ”
साहित्य : – घड्याळ्याची चित्र – प्रतिकृति (घड्याळ्याचे काटे फिरणारेअसावेत )

अध्यापक विद्यालयाला जोडूनच वर्ग ५ ते ७ ची शाळा होती , ह्या शाळेत मोठमोठ्या अघिकार्यांची मुले- मुली ह्यांनाच प्रवेश मिळायचा . अर्थात मुले – मुली अत्यंत हुुषार असत . आपल्याला शिकवायला येणारे शिकाऊ शिक्षकांचा प्रात्यक्षिकाचा तास उघळता कसा येईल येईल हयाची पुरेपुर दक्षता ही खोडकर मुले घेत . मी माझ्या प्रात्यक्षीक पाठाच्या वहीत घ्यावयाच्या पाठाचे टांचण , व्यवस्थितपणे , आकृत्यांसह लिहून काढलेले होते . वर्गात प्रवेश घेतल्यावर सर्व विद्यार्थ्यांनी Good Morning , Sir म्हटले .सुरवात तर छानच झाली होती .

This is a clock . It has two hands . This is long hand . This is short hand . long hand is called Minute hand . Short hand is called Hour hand . This is a dial of the clock .
(1 )When the long hand is on Twelve (12 ) and short hand is on One ( 1 ) , It is one ” O ” clock now .
What time is it now ?
No student gave any answer !
( 2 )When the long hand is on Three ( 3 ) and short hand is just ahead of One ( 1 ) , It is Quarter past One (1 ).

What time is it now ?
No student gave any answer !
( 3 )When the long hand is on Six ( 6 ) and the short hand is betwean One (1 )and Two ( 2 ), It is half past One now
What time is it now ?
No student gave any answer !
( 4 )When the long hand is on Nine (9 ) , and the short hand is near Two (2 ) , It is Quarter to Nine ( 9)
What time is it now ?
No student gave any answer !
( 5 ) When the long hand is on Two ( 2 ) an d the short hand is on Two ( 2 ) , It is Two (2 ) “O ” click now .
What time is it now ?
No student gave any answer .

सगळे परिक्षक गडबडून गेले . त्यांना काही कळेनासे झालेे होते .त्यांनी माझी प्रात्यक्षिकाची वही पुन्हापुन्हा पडताळून पाहिली .त्यात तर सगळे अगदी बरोबर होते . शिकविलेले सगळे सुध्दा प्रात्यक्षिक वही प्रमाणेच होते .
वर्गातील मुलांपैैकी एकही मुलगा उत्तर कां देत नाही ?

आमच्या प्राध्यापकांपैकी श्री. कुरेशीसरांना काहीतरी सुचले . त्यांनी पुढे येऊन पुन: नव्याने सुरवात केली .
What time is it now ?
It is one ‘O ‘ clock now ! (घड्याळ्याच्या प्रतिकृतीत एक वाजलेला आहे हे दाखऊन . )
Repeat after me . It is One ” O ” clock now !

 सर्व मुलांनी एकसुरात Repeat केले .
त्याप्रमाणे मी पुन्हा सगळे शिकऊन प्रत्येकवेळी विद्यार्थ्यांकडून Repeat करऊन घेतले .
सगळ्या परिक्षकांनी समाधानाचा सुस्कारा सोडला .
माझा लेखी परिक्षेप्रमाणे , प्रात्यक्षीक परिक्षेतही प्रथम क्रमांक आला .

सूतकताई करून , तयार केलेल्या सूतावर प्रक्रिया केली ,त्यानंतर त्यापासून खादीचा टावेल स्वहस्ते तयार केला . श्री . पाटील सरांच्या वर्षभराच्या आमच्यावर घेतलेल्या मेहनतीचेच हे फळ होते .
परिक्षा झाली . सर्वांना Jr .P T. C . प्रमाणपत्र देण्यात आले . आम्हा सर्वांत मैत्रीचा अतुट बंध निर्माण झाला होता . भविष्यात बरीच वर्षे तो कायम राहिला .
जिल्हा परिषद ,अकोलाकडून पुनर्नियुक्तिचे आदेशाप्रमाणे तेराही पंचायत समित्यांमध्ये नियुक्तिच्या ठिकाणी कामावर हजर झालो . आता आम्ही सगळे प्रशिक्षित असल्यामुळे वेतन श्रेणी लागू झाली . माझी नेमणूक पंचायत समिती ,मालेगांव मध्ये उमरवाडी येथे एक शिक्षकी शाळेवर झाली .